I Putu Odie Biroe Odie Biroe: Cerpen Bali

Halaman

Sabtu, 10 Agustus 2013

Cerpen Bali



 “Cening, élingang ragané kari alit, pacang menék bajang. Becikang ragané makta raga. Pekak tusing nyidayang makelo marengang cening. Tuuh pekaké tusing makelo. Yapin pekak mani puan tusing ada, cening sampunang sangsaya, pekak tusing taén galahin ragan ceningé pedidi.”
Asapunika raos Pekak Lanang mabesen ring tiang. Mangkin tiang yakti kari alit, pianak ubuh. Wantah I Pekak Lanang sané miara ukudan tiangé ngantos tiang matuuh limolas tiban. Kari cedang kuping tiangé mirengan besen Pekak Lanang.
“Ketut Wandri, dadi bengong jak padidi. Uling tuni cingakin tiang Ketut nrawang paliatné. Nak kénkén sujatinné, nang tegarang orahin tiang! I raga suba madan manyama yadiastun tusing ada iketan kulawarga.”
Makleteg bayun tiangé tundikin munyin Dayu Wila. Dayu Wila okan Ida Bagus Raka sané sangat paek teken tiang. Ring grian Ida tiang ngayah nulungin makedas-kedasan utawi gaén sané lianan. Gria Idané wantah sané nulungin ukudan tiangé sasukat tiang kalahina tekén Pekak Lanang sané dumunan ngayah i rika.
“Béh, Dayu. Ten wénten napi. Tiang inget sareng pekak tiange,” kénten tiang nyautin pitakon Dayu Wila sané malinggih di sisin tiangé.
“Nah Ketut, punang malih nika inget-ingetanga. Pekak Ketuté sampun ring tongosé becik. Mangkin Ketut acepang manten I Pekak mangda nyadia nyarengin pajalan Ketut ring mercapada niki,” galang keneh tiangé kasautin alus raos Dayu Wila.
Nanging nika wantah aslieban manten ring keneh tiangé. Mangkin tiang ten nyidayang mapineh becik. Ukudan tiangé sampun kaucap daki. Jeg kala napi kadén nyelepin ragan tiangé. Ten karasa yéh paningalan tiangé ngetél. Inget besen I Pekak sareng raos Dayu Wilané. Béh sarasa tusing nyidayang tiang nambakin ketélan yéh paningalan sané sampun nrebes melusin pipin tiangé.
Abulan sampun liwat, tiang marasa awak tiangé malénan. Basang tiangé ngancan ngedénang. Inget tiang tekén solah tiangé sané ten nawang tata krama. Mawak luh tusing bisa makta raga. Ngetél malih yéh paningalan tiangé ngenehang ukudan tiangé sané makutang. Ngentas di keneh tiangé pacang magedi uli grian Ida Bagus Raka. Sadurung pacang magedi, Dayu Wila sampun uning ring awak tiangé sané malianan.
“Ketut nak kénkén sujatinné, dadi Ketut lémpas ngantos kénten. Men sira sané ajak Ketut kénten. Sampunang nika bakta sedih padidi. Sira gegélan Ketut, nah orahang jak tiang. Nak pantes masi gegélan Ketuté nawang. Né nak Ketut jak gegélan Ketuté sané malaksana dadinné jak dadua naké ningting kéwehé niki,” kénten raos Dayu Wila ngedénang bayun tiangé.
Yakti gegélan tiangé nak mula sajan nyadia nyuang déwék tiangé sané sampun misi. Nanging tiang ten mrasidayang nrima tetimbangan gegélan tiangé krana tiang ker dadianga madu utawi somah cenikan.
Sanget pajalan magedi uling grian Ida Bagus Raka, pajalan tiangé katambakin sareng I Gedé Sanjaya. I Gedé puniki wantah timpal gegélan tiangé sané paling uning solah tiang sareng gegélan tiangé.
“Ketut, nang ja keneh-kenehang malu pajalané. Nyoman Putra nak sampun nyadia nyuang ragan Ketuté. Ulian Ketut, Nyoman Putra katulungin ngelah keturunan. Ketut pun nawang, somahné Nyoman tusing myidayang ngelah pianak. Nah jani Ketut ker nulungin. Lautang jani tresnané jak Nyoman. Somah Nyoman Putra pun nyadia ngelah madu laut ngelah pianak uling ragan Ketute,” asapunika I Gedé Sanjaya nuturin déwék tiangé.
Mula saja somahné Bli Nyoman nrima pesan déwék tiangé. Nanging tiang dereng nyadia dadi madu.
Tiang marasa pelih pesan kanti nyuang somah timpal. Nika mawinan tiang ten nyadia mamadu. Bangayang pun tiang sané ngedénang pianak tiangé padidi. Mula saja tiang nénten mapineh nyemak solah sakadi puniki.
“Ketut sampunan nuutin keneh sané nénten becik. Yén Ketut meled ker ngedénang pianak padidi sané lakar lacur tuah anaké cenik buin pidan. Panak Ketuté tusing lakar ngelah bapa ané anggoné tetua yadiapin suba ngelah Ketut ané madan mémé. Nang melahang nyemak pajalan idup. Ngedénang pianak tusing aluh cara i raga ngaé. Suud subé monto dogén mapineh boya-boya, jani lautang gedénang pianaké sareng gegélan Ketuté bareng-bareng,” asapunika raos Dayu Wila nuturin dewék tiang ané mula ukudan tiangé cenikan buin duang tiban.
Déréng uningina unduk puniki sareng Ida Bagus Raka, sané uning wantah Dayu Wila manten ring gria.
Tutur Dayu Wila sareng I Gedé Sanjaya ngulungan keneh tiangé ker ngalahin gegélan tiangé. Malipetan tiang ka kamar samping pawaregan griané. Tongos ané tis icénina ring ajin Dayu Wilané. Desiran angin ané nuut petengé masinaran bulan purnama nimpalin keneh tiangé ané tusing karuan. Tusing pegat-pegat tiang ngusud-usud basang tiangé.
Ngetél yéh paningalan tiangé ngenehang tutur Dayu Wila marep ring pianak tiangé benjang pungkur. Mula saja anak cenik ané tusing ngelah nak tua tusing ja melah idupné. Ada dogén unduk ané rasayanga kirangan. Tiang sané sampun ngrasayang dados anak ubuh kagedénang nak tua, I Pekak Lanang. Karasayang kuangan idup tiangé nénten masanding sareng anak tua sané dadi rupakan tiangé, sané nglekadang tiang. Yan mangkin tiang meled ker ngalahin Bli Nyoman Putra bapan pianak tiangé. Yakti tiang gaénang pianak tiangé sengsara. Cening tusing ker nawang bapa. Cening ker ngrasayang sengsara lebihan kén idup tiangé kalahin rupaka makakalih.
Angin peteng makta déwék tiangé katengah maya ngantos tiang ten inget malih ring raga. Pajalan tiangé maidehan, rurung ané ten taén entasin tiang mangkin tuut tiang. Ten ada rasa jejeh di keneh tiangé. Ring bucun rurung sané entasin tiang sagét tepukin tiang Pekak Lanang negak ngilut rotan.
”Pekak, adi pekak driki ngoyong? Anggén napi rotané nika?” kénten tiang nyapatin pekak tiangé.
“Cening, né ba gaénang pekak ayunan bang kumpin pekak. Melahang nyen miara, ngedénang kumpin pekak! Melah-melah masi cening dadi mémé lan kurenan. Da ja kanti ngalahin panak apabuin ngalahin somah. Nak gedé dosanné dadi mémé ané ngutang panak jak somah. Resepang cening…, resepang cening…, resepang cening…!” raos pekak ngancan makelo ngancan nyaruang kaampehang angin petengé.
Masalin masih baan munyin jagkrik, ilutan rotan pekak ngaé ayunan.
Makleteg bayun tiangé mirengang munyin pekak punika. Mulih pajalan tiangé uli rurung ané kaentasin nika. Mulih masi bayun tiangé uli tengahing maya inget malih ring raga. Inget masih tiang ngusud basang tiangé. Bukak tiang jelanan kamar, nyingak sampun matan ainé di muncuk kangin langité. Tiang ngentegang bayu, tiang marasa matepuk pekak. Nika wantah ipian. Pekak sampun mabesen ring déwék tiang napi ké sujatinné anaké makulawarga.
Dayu Wila mamargi gegéson ka kamar tiangé.
“Ketut, mara bangun?” kénten ragané nyapatin tiang.
“Ngih, Dayu. Wénten napi semengan pun mriki?” énggal tiang nyagjangin Dayu. Ajak tiang negak.
“Nah ada raosang bedik. Mu ké kayeh malu, di mukak antosanga jak aji,” baos Dayu Wila ngaénang bayun tiangé usak.
Énggalang tiang masalin, masugi dogén, kadirasa manjus tusing nyidayang ngentegang bayun tiangé. Ten taén atu Aji ngaukin tiang semengan kadi puniki.
“Ngiring Dayu. Dados tumbén Atu semengan pun ngaukin tiang?”
“Nah, bin jebos Ketut ker nawang,” Dayu Wila ten kayun ngortain tiang.
Pun nampek ring balé daja, tiang nyingakin ramé pesan anaké marembugan drika. Nampekan malih pedas tiang nyingakin Atu Aji sareng biang marembung sareng Bli Nyoman Putra. Batis tiangé ten ngidang majalan. Laut Dayu Wila ngedeng liman tiangé. Bli Nyoman Putra katimpalin somahné ngidih ukudan tiangé. Alus Bli Nyoman ngraos sareng Atu Aji.
“Kénkén Tut, né Nyoman nak seken ker ngidih Ketut. Tuah Ketut né jani ker ngidaang nulungin Nyoman. Sing pelih yén Ketut nyak nulungin. Somahné Nyoman masi suba nyadia lakar manyama jak Ketut. Nah jani kénkén keneh Ketut, Aji tusing ngidang maksa, kéwala ada melahné Ketut nyak nulungin Nyoman?”
Nrawang keneh tiangé nyautin raos Atu Aji. Paling keneh tiangé. Inget malih tiang tekén besen pekak di ipian tiangé. Nylieb bedik lawat anak cenik né ker lekadang tiang.
“Ketut…, mbok ngidih tulung jak Ketut. Apa ja keneh Ketut lakar mbok tuutin pang Ketut nyadia dadi manyama jak mbok ngayahin Bli Nyoman. Jumah ker ramé yén Ketut nyak bareng mbok mulih. Kenken?” Mara mesu munyin somahné Bli Nyoman seken tiang nimpalin baan alus.
“Ngih Mbok, tiang ngidih pelih yén tiang ngamalunin Mbok. Tiang ngidih tulung masi jak Mbok pang ngajahin tiang carané dadi somah ané melah, ané mabakti jak kluarga!”
Tiang mapamit sareng Atu Aji, Biang, miwah Dayu Wila. Sami mekelin tiang antuk besen sané becik-becik.



















Dugas Nipongé ngéncakang gumi Baliné, tiang dadi tukang igel kasub. Mataksu anaké nyambat. Tiang gumanti demen ngigel. Ngelah tiang sekaa ngigel. Di pasekaan tiang pinih jegéga. Tusing ngajumang awak. Kulit tiangé lumlum gading. Bok tiangé lantang kanti ka betekan batisé. Pipin tiangé misi sujénan anéh. Sabilang tiang makenyem, koné macepol keneh anaké ané nyledétin tiang.
Sabilang lakar ada tentara Jepang teka, tiang suba orahina ngigel. Lemuh gati koné igel-igelan tiangé.
Tentara Nipongé ané ngaku leleh ngromushiang nyama Baliné. Lantas tiang ngibur. Nyama Baliné orahanga lengit magaé. Yén tusing caraanga sampi matekap, tusing lakar énggal pragat gegaéné. Dikénkéné kanti makuah-kuah ia ngorahin nyama Baliné. Caraanga sepur awak nyama Baliné. Yén Jepangé koné mara jemet-jemet magaé. Jemet ngalih pipis.
Jalanné ané ngilehin bukit ento apang énggal pragat. Parasé ané tebel apang dadi datar baana. Alat-alaté ané anggona apa lénan tekén linggis ajak pancong. Apang énggal asat, orahina nyama Baliné dadi sampi lantas ngedeng tanahé.
Bapan tiangé dugasé ento dadi gunjing tentara Jepang. Tiang pepes katekain baan jlema Jepang. Ngaku matimpal tekén bapan tiangé. Baan liuné, kanti sapin tekén adané. Ané muani-muani saja bagus-bagus. Ada masi kleteg keneh tiangé tekén tentara Jepang. Kéwala tiang suba masemaya di keneh lakar tusing ngantén-ngantén. Tiang lakar dadi pragina dogén. Meleg tiang ngrastitiang awak baan igel-igelan.
Tiang uli cerik suba malajah ngigel. Gurun tiangé Jero Taman. Jero Taman dadi rabi Gusti Aji Smara. Jero Taman mula dueg ngurukang. Yén tusing kanti andel tekén muridné tusing lakar suud ngorahin. Tiang ping kuda kadén kena lidin sampat. Balan rasan batis tiangé. Yén lakar malajah tusing dadi kasép. Lamun kasépan tusing baanga ngigel bareng-bareng ajak timpal tiangé. Tiang apang padidi ngigel. Dong suba tiang dadi kakedékan timpal. Peluh ngrébés. Jengahé pesu. Pabalih timpal.
Kanti tiang buka jani bisa ngigel. Demen atiné. Bapan tiangé demen. Panyaman tiangé demen. Bapan tiangé ngorahin lantas tiang apang ngigel di tekan tentara Nipongé. Tiang tusing bani tungkas. Nyanan bapan tiangé maan sengkala. Suba taén i pidan, Mbok Rupi tusing nyak ngigel, bapanné kayang buin telun tusing ada ortana. Kanti abénanga nyuasta tekén panyamaané. Padalem masi Bapa Regig, bapanné Mbok Rupi, mati apa nu idup?
Bapa Regig jatiné balian totos di désan tiangé. Koné bisa makeber di petengé. Mbok Rupi orahin tiang apang bapanné nglawan baan aji kapetengan. Maan adokanga, sakéwala tusing mintulin. Tusing dadi anggon nglawan tekénan nyama padidi. Tiang dugasé nika kedék masi di keneh. Tusing dadi adokang Bapa Regig. Kadénang saja kasub buka ortané. Bisa nyabut urip. Urip penjajah tusing nyidaang kajabut.
Mbok Rupi masi kaliwat wanén, suba tawanga, Baliné kakuasaang tekén Jepang masi bani nglawan. Yén suba katindes, eda suba wanén nglawan. Tuutin dogén suba kenehné.
Uli sukat ento tusing pesan tiang bani tempal tekén pangidih bapan tiangé. Sabilang ada tentara Nipong teka, tiang énggal-énggal suba mapayas. Ėlag-élog tiang di arepan tentara Nipongé. Dikénkéné tundikina bangkiang tiangé. Tiang kedék, sakéwala keneh tiangé ngeling. Tiang kadung suba masemaya di keneh lakar tusing baang tiang awak tiangé usudin anak muani. Apa buin suba tawang tiang di kenehné ané tuara-tuara ada. Sinah suba tiang kadénanga anak luh dadi ajak mai kema.
Bapan tiangé ngelidang mua mara tiang tundikina. Tawang tiang di keneh bapan tiangé jatiné ngeling. Bes buah basang padidi lantas coléka, gigis gedeg basangé. Baan bapan tiangé dadi gunjing lantas mendep dogén. Yén bani nglawan, patuh tekén mati.
Tiang adanina Luh Gisha, tekén tentara Nipongé. Koné apang mirip cara gaisha. Orahanga, gaisha ento anak luh jegég-jegég. Saja apa tusing? Tiang tusing nawang seken. Krana tiang bajang Bali kaukina Luh Gisha. Tiang mendep dogén. Adan tiangé gumantiné Luh Sujani. Meled bapan tiang ngelah sentana apang dueg dadi sujana. Tiang mautsaha ngisinin pangidih bapan tiangé. Ulian ngigel anggon tiang.
Petengé dugasé ento bapan tiangé tumbén negakang tiang. “Luh, mai malu!” Tiang ngamelahang tegak. ”Bapa buin mani lakar ka Sulawesi. Ditu bapa tugasanga tekén Nipongé.”
”Apa gegaéné ditu, Pa?”
”Bapa tusing nawang. Koné ada pemberontakan ditu. Bapa jani maan tugas nglawan pemberontaké ditu.”
”Pa, ané merontak ento anak nyama padidi. Ngujang dadi bapa nyak nglawan nyama padidi. Tusing ada keneh prabéla tekén wangsa padidi?”
”Mendep dogén Luh. Bapa nawang suba isin keneh Luhé. Bapa bisa nongosang awak. Manian tingalin. Nanging kéto melahang Luh ngaba awak.”
Bapan tiangé luas. Tiang padidian jumah. Sabilang peteng tiang orahina ngigel tekén tentara Nipongé. Sabilang peteng tiang mapayas. Makejang nyambat tiang jegég ngolét. Suud ngajum tiang lantas nagih ngelut. Tiang makelid. Ada ané sedek nginem saké nagih ngelut. Jengah gati tiang.
Bapan tiangé amé-amé tiang. Tongos tiang nuruhang isin sebet tiangé.
Orta ané dingeh tiang. Bapan tiangé ketara dadi telik tanem. Ketara nyemak mimis ajak bedil Jepang. Bapan tiangé entunganga ka pasihé. Kéwala tiang tusing sebet. tiang bangga ngelah bapa prabéla tekén wangsa padidi. Diastun, dugasé di Bali tiang ngadén saja-saja dadi tentara Jepang. Antesan sabilang peteng mimis di jumah tiangé énggal gati telah. Mara tiang nawang di subané kalebuang ka pasihé.
Uli sekat ento sayan nyangetang ngéndah pelag bikas Jepangé tekén tiang. Ada tentara Jepang yén sing pelih Kimura kaukina tekén timpal-timpalné. Tiang ngaukin I Mura apang aluhan. Suba ada petang dasa umurné. Ngaku tondén ngelah somah di Jepang. Tiang lemesina gati apang nyak tekén ia. Tiang inget tekén semaya. Tusing lakar ngantén kanti tua. Diastun suba kalain rerama. Kanggoang tiang pisagané lakar gelantingin keneh tiangé.
Sawatara sandikala ajak tatelu teka tentara Jepang. Maksa tiang apang nyak ja ka umahné Kimura. Tiang majalan sada makawal. Cara jlema gedé tiang. Munyin pangawalé makejang rengas. Patuhanga cara nemprak pejuangé ané katawan. Tiang énggal-énggal nyemak payasan. Tiang penékanga ka montor jipé. Tiang di malu di samping supiré ané nganggo baju tentara Jepang. Di duri ajaka dadua ngisi bedil. Cara lakar némbak dogén. Sakéwala tiang tusing ada ngelah keneh jejeh anang abedik. Apa takutin? Rerama suba tusing ada. Yén gantiné mati, depang apang mati.
Umahné Kimura saja luung. Di kamarné liu pesan keramik kuna. Keramik uli Cina. Tiang orahina ka tengah. Ditu tepukin tiang, poton bapan tiangé dugasé lebuanga. Tiang ngeling. Kimura kedék. Orahanga reraman tiangé kaliwat wanén. Tiang ngedénang bayu. Lakar lawan tiang yén suba ngéndah-ngéndah. Ia buin nyesed keneh tiangé apang nyak ajak ia. Tiang nagih parikosana.
Tiang malaid ka paonné. Ia ngepung. Ngelut tiang uli duri. Tusing tawanga di liman tiangé suba ada tiuk belati.







Peteng dedet puniki pinaka saksi  sebet kenehé tan kadi-kadi. Ulian nasibé jelék tampi tiang dadi manusa ané tumbuh di guminé tiwas nékték. Yén umpamiang rasané uyah lengis nu makékéh mancan ngidang ngurabang anggo darang nasi. Sané mangkin Hyang Widi né micain pica sané ten ngidang rasané tiang manampi. Yén dadi seselang, pang sesai makita  mamisuh, maseselan. Tuah ja mula niki sampun jalan idupé sané dados peduman.
Lacuré majumu ring petengé nika Saniscara Kliwon Wuku Kuningan, tiang sampun usan nyarengin pasangkepan ring balé banjaré ba delod. Dinané nika banjaré  nyangkepang unduk pangabénan sané pacang kalaksanayang malih duang sasih. Usan sangkep, tiang marasa basangé seduk sajan, neked jumah tiang ka paon. Di paon dapetang kurenané sedeng ngoréng gerang.
“Kondén ada ajengan nasi Yan?” tiang matakon saha ngampakang  grobag tongos ajengan nasiné.
“To sambel serané tuni nu bin bedik. Kanggoang?” saut ragané sambilanga ngadukang sané gorénga.
“Men ten ngantiang gerang?” malih ragané matakon kén tiang.
“Ba imang lebeng Yan? Bé seduk sajan basangé,” saut tiang sambilang nyekenang ningalin ka pangoréngané.
Tiang nyokot gerang punika acekot. Sedeng tiang seleg ngajeng, dingeh tiang wénten suaran anak majalan éncol pisan di delod umahé. Pajalané ngancan becat ngalih natahé.
“Putu… Putu… Wayan… Yan…,” kénten anaké nika kauk-kauk di subané neked di aep umahé.
“Yéh Mémé, kénkén sampun peteng kauk-kauk?” tiang matakon éran nepukin abahné mémé buka kéto.
“Yan Bapan cainé nyakitang basang  uling tunian kanti malisah.” Saut ragané kanti angkih-angkih ulian malaib wawu.
“Men apa ladné maan ajenga ajak Bapa?” tiang malih matakon jejeh.
“Sing ja maan ngajeng apa, tuah nasi séla ajak jukut jepang dogén.” Saut ragané malih.
“Nah, nah ajak ka bidan jani dajané.” Kéto munyin tiangé saha malaib ka umah ba delod.
Neked delod dapetang bapan tiang sampun lemet tan sida naanang sakit.
“Ngidang Bapa majalan?” tiang matakon.
“Aduh…, bapa sing ngidang makrisikan Tu,” saut ragané adéng.
“Yén kéto, mai Pa tiang ngandong. Ajaka ka bidan.” Tiang nyemak bapan tiangé laut ajak ka bidan. Petengé dedet ngaénang tiang ten ngidang énggal majalan. Suba uling tuni listriké mati. Anaké samian sampun madamar sentir. Mémén tiangé nutugin uling duri ngaba brokbok.
“Tu, cai ngelah pipis? Mémé nak sing ngelah pipis nang akéténg.” Kénten raos mémén tiangé di subané paek ngajak puskesmasé.
“Mémé da ngitungang kéto malu, né penting jani bapa maan ubad. Kanggoang malu jani ngidih tulungan ajak Bu Yani pang banga nganggeh,” punika tiang nyautin.
Di subané di aep puskesmas tiang ngetok pintu.
“Bu… Bu Yani,” tiang kauk-kauk sambilang ngetok jelané.
“Enggih sira drika?” saut ragané sambilanga ngampakang jelan.
“Yéh Bli Putu, éngkén nika bapaké?” ragané matakon nyingakin tiang ngandong bapan tiangé.
“Kénten Bu, bapan tiang nyakitang basang kanti nglinterin uli tunian,” tiang masaut.
“Oh…, mriki bakta ka kamar préksa dumun!” ragané nandanin tiang ngalih ruang préksa.
“Ampun uli jam kuda ragana sakit?” ragané matakon sambilanga ngukur ténsi.
“Kocap ampun uli jam tengah sia wawu Bu.” Tiang nyautin.
“Ané encén sanget sakitang Pak?” ragané matakon nyekenang kén bapan tiangé.
“Niki Bu,” bapan tiangé nujuang sakitné.
“Enggih, mangkin cobak Bapak penekang batisé nganti di duur sirahé!” bu bidan nundén bapa sambilanga ningting batisné bapa.
“Aduh… aduh…, Bu tiang tan ngidang naanang,” bapan tiang nuuh sambilanga ngeling.
“Pak Putu, niki bapak kena pinyungkan usus buntu, arus aba ka rumah sakit. Mangkin! Mrika ngrereh montor dumun tiang prasida nyarengin. Yén ten kénten tiang jejeh nyanan bapa nyangetang laut tan katulung.” Raos bidan seken pesan.
Runtag bayun tiangé ningehang raosé ento. Tiang inguh uli dija tiang kar ngamolihang jinah. Yén sampiné adep, ngelah tuah abesik ban ngadas ento kar anggo mayah turunan. Budi nyilih, dija lakun. Nanging jani suba sing ada jalan lén yan sing sampiné adep. Baat asané batisé matindakan nanging ulian kapepet neked masi tiang di umag Pak Gedé ané ngelah montor.
“Pak Gedé… Pak Gedé…,” tiang kauk-kauk uli natahné.
“Nyén…?” ragané masaut uli tengah sambilanga ngampakang jelan.
“Éngkén Tu adi ba peteng nogdog jelan?” kénten ragané matakon. Sebengné suba ngarwanang gedeg kén tiang.
“Lédangang Pak Gedé, tiang ba peteng mriki, tiang jagi ngidih tulungan mangkin sareng Pak Gedé. Bapan tiangé sakit sangét mangkin arus ka rumah sakit. Pak Gedé kayun nganter ka rumah sakit?” kénten tiang ngesor ngidih tulungan.
“Ngelah pipis cai kar anggon mayah?” saut ragané malih.
“Pak, mangkin tiang déréng ngelah jinah, nanging benjang tiang kar ngadep sampi. Kanggoang benjang wawu bayah tiang.” Tiang masaut seken.
“Nah, ba ya kéto. Men jani dija bapan cainé?” ragané matakon sambilanga nguasang jemak sereg montoré.
“Bapan tiangé di puskesmas Pak,” tiang nyautin.
Pak Gedé mesuang montor kijangné uli garasiné. Di subané tiang menék montoré maserét ka puskesmas. Neked di aep puskesmasé lantas marérén.
“Bu… Bu… montoré suba teka.” Tiang ngaukin ibu bidan uli natah puskesmasé.
Ibu bidan ngajak bapan tiangé pesu tur menék montor tur ngorahin tiang negak di duri ngisangin bapan tiangé.
Montoré majalan becat, sawatara jam solas neked di rumah sakit umum. Ibu bidan langsung tuun ngalih tongos informasiné. Uli montoré cingak tiang sampun teka perawaté makta tandu sané maroda.
“Turunkan Pak, pelan-pelan baringkan di sini,” kénten raos ragané sasampuné neked di samping montoré.
Tiang nuunang bapa, lantas sareng macelep ka kamar rawat kelas III ékonomi. Di sampingé suba ada pasién lén. Sawatara wénten tengah jam tiang ngantosang, wénten dokter sané mréksa bapa.
“Bapak saking napi?” dokter matakon.
“Tiang saking Banjar Batu, Pak,” tiang nyautin
“Men niki ané sakit sirané, sira wastané?”
“Niki bapan tiang, wastané Wayan Srija. Tiang sané nanggungjawabang, Putu Sida,” saut tiang.
“Kénkén Bapan tiangé niki, Pak?” tiang matakon nyekenang.
“Puniki Pak, bapaké kena pinyungkan usus buntu sané ampun parah, arus dioperasi secepatné niki. Mangkin unduk biaya sané arus sediang Bapak petang juta, nika sampun polih potongan sawiréh Bapak nganggo kartu miskin.” Punika raos dokteré nyelasang.
Rasa runtag bayuné buin teka. Asanenga telah peluh matahé pesu tiis. Ri kala bingung, tiang inget ajak sampiné. Yén adep paling liu maan piakan duang juta. Men dija aliang kakuangané? Itunganné tuah pragat di otaké ten polih pabeneh.
“Usahakan ampun dumun Pak, yén benjang ampun polih langsung hubungin petugas administrasiné, pasti langsung operasiné.” Kentel raosné malih sambilanga nguasang.
“Pak…, Pak ten dados prasi dumun, nanging biayané tiang mutang? Tulungin ja tiang Pak, bapan tiangé ampun ten ngidang naanang.” Tiang ngenduk ngidih tulung.
“Kanggéang dumun Pak, taler ampura banget yén ten wénten jinah ten dados.” Saut dokteré laut magedi.
Semengan pesan tiang ampun numpang bis mulih ka désa. Sadurungé mulih tiang mabesen kén mémé mangda becik-becik nongosin bapa dini.
Neked di désa, tiang ka LPD nyelang jinah nganggo wala surat tanah. Tiang polih jinah limang juta. Mulih uli LPD, tiang malih ka rumah sakit makta jinah ka pegawai administrasi. Nanging sadurungé mrika tiang nengokin bapa ka kamar. Ring kamar dapetang tiang mémé suba bengong. Angkian tiangé sarasa nyat nyingakin bapan tiang suba makudung kekeh sing maangkian.
“Bapa…!!!”











Pagruéng munyin montor lan mobilé nganginang ngauhang di jalan bypass Bualuné. Ada ané ngebut sambilanga ngamunyiang bél keras-keras kanti ngempengang kuping, ada masih ané adéng-adéng pesan ngawinang anaké durinan kéweh pesan nyalip. Di samping tiangé supiré nyetél gending rock keras-keras uli radioné apang tusing kiap ngenjek gas kenceng-kenceng nuju mulih. Buin dingeh tiang munyin radioné, buin tiang engsap. Nanging supiré itep masuir-suir sambilanga nuutin munyin gending di radioné. Slélégang tiang awak tiang di jok ulian kenyel sajan. Awak tiang sakit krana uli semengan tusing maan marérén, fullday-tour tamuné. Kabenengan tamu ané créwét atehang tiang. Krana ia suba taén ka Bali jeg sing siep-siep ada dogén takonanga, ada dogén tagiha.
Sedeng tiang ngidema saget mamunyi hapén tiangé. Ada anak nélpun. Prajani matan tiang ngedat.
“Hallo!” kéto tiang nyautin.
“Sibuk mangkin, Bos? Tiang jagi mrika wénten sané ortaang tiang,” kénten munyin télpun saking timpal tiangé ané suba sawatara telung tiban makeloné tusing taén tepukin tiang.
“Tiang mara suud ngateh tamu dinner, jani tiang kal mulih. Wénten napi, jagi ngaryanang travel, Gus Tu?” saut tiang uli tengah mobilé sambil makeneh-keneh mirib-mirib ada tamu ané ngajakin ragané ngaé travel.
“Jam kuda wénten di kos?” buin ragané matakon nyekenang.
“Sawatara jam tengah solasan,” saut tiang sambil ningalin jam di limané. Tusing masa saget neked suba di gudang mobil travel-é.
“Mani jam pitu dini nah, Black!” kéto tiang majanji ajak supir.
“Oké Bos!” kéto sautné.
Dapetang tiang Gus Tu suba di natah kos tiangé sedek negak di duur sadel montor metik pelungné.
“Sampun tunian? Mriki-mriki!” tiang ngajakin ragané ka aep kamar kos tiang.
“Kanggiang malinggih driki!” tiang nujuin bataran kramik di aep kamaré krana tusing ada kursi. Gus Tu negak ditu sambilanga mesuang roko mabungkus barak ané mérekné suba kasub uli tas gandongné. Tiang laut makalah akejep kal nganti baju ané bek misi peluh sawiréh uli semengan padet acara tamuné.
“Punapi gatrané, makelo sing taén tepuk. Kari makarya drika?” tiang nakonang.
“Mangkin tiang ten magaé, Dé. Sampun wusan tiang ring travel nika. Polih taler ring travel Jepang ajebos kémanten, komplin tamuné. Tiang suudanga santukan kari training drika. Sujatinné wénten senior tiang daweg undukné nika, sakéwanten tiang dogén sané pecata,” kénten ragané nyritayang. Kurenan tiang teka ngaba téh botol dingin ané belina di warung delod kosanné.
“Rarisang, kanggiang ten wénten napi,” kéto munyinné.
“Suksma,” Gus Tu nyaurin. Suud kéto laut kurenan tiang makalah ka tengah kamaré mabalih sinétron.
“Ngaé naké travel sik pang maan tiang magaé,” tiang buin nyekenang.
“Dugas niki Mister Kim okana ngaba grup mriki. Hotél sampun pesen tiang. Okana Dé bang ngaba. Yén kénkén kadén unduké buung ia ka Bali,” kénten ragané masaut.
“Saja suud magaé né?” tiang nakonang nganggo basa ané tusing alus sawiréh ragané uli Buléléng turin tiang sampun matimpal luung. Di samping ento umur ragané masih ngudaan tekén tiang.
“Ada gaé di kargo. Kémanten joh. Di Ubud. Gajihné tuah tuju ratus. Tiang mayah kos dén tiga ratus. Nika konten anggo meli kaperluan sawai-wai. Ngoyong di Dénpasar biayané gedé gati,” ragané nglantur nyautin.
“Kanggoang malu Gus Tu. Jemak gén pang ada anggo biaya ngoyong di Dénpasar sambil ngalih-ngalihin gaé ané luungan. Kéweh ngalih gaé ané misi maan kenehé jani. Nyak-nyakné ada gaé, kéwala gajihné abedik. Di kénkénné ada gaé ané magajih gedé, nanging i raga sing sanggup nyemak,” tiang ngimbuhin.
Kadung seleg tiang ngorta kangin-kauh nganti tusing taunang galahé suba jam solas seperempat.
“Dé nu inget kén Gus Dé timpal belin tiangé?” buin ragané nakonang tiang.
“Nguda ten. Sering katemu ragané?” tiang balik nakonang.
“Dugas tiang enu magaé di travel-é, Bli Ngurah ngorahin tiang nyéwa montor ané lakar anggona aminggu.
“Uli travel-é ento booking-in tiang,” Gus Tu nglantur nyatuayang, “suba liwat pitung dina terus tiang télpuna téken pegawai penyéwaan montor totonan apang ngulihang montorné. Laut takonang tiang Bli Ngurah dija montoré anaké, orahanga baanga Gus Dé. Tiang bingung. Télpun tiang Gus Dé, ten ada pesaut. Hapéné setata mailbox.
“Terus, kénkén?” tiang mulai penasaran.
“Mailehan tiang nakonang ragané. Paman tiang ané dadi polisi ngorahang taén nepukin ragané di Buléléng. Kéwanten mangkin ten kari drika. Takénang tiang ring ajinné di geria, nikanga Gus Dé sareng rabinné ring Nusa Dua. Makita tiang mrika, sakéwanten ten tawang tiang tongosné. Dé nawang tongos rabinné ento?” Gus Tu tumuli nakonang tiang.
Sambilang tiang nginget-ngingetang dija koné umah rabin ragané ento. Tiang ngorahang umah krana rabin ragané boya ja nak Bali, sakémaon mawit saking Surabaya. Dugas kari anom rabin idané meneng sareng mémé-bapan ipunné ring Nusa Dua. Ulian engsap kén umahé ento tiang masaut kéné, “Tiang taén mrika sareng ragané dugas teka uli ngatehang tamuné. Nika sampun dumun pisan. Minab wénten sampun nem tiban. Sampun engsap tiang dija kadén tongosné mangkin.
Sambil mecik-mecik tombol hapéné, sambilanga ngédéngang angka-angka ané ngenah di layar télpuné buin ragané matakon, “Sampun maganti kénkén nomer ragané. Terus télpun tiang, nanging pepesan sing taén nyambung. Dikenkené nyambung, sakéwala ten sautina. Beneh niki nomerné?”
Balinin tiang masih nomer télpun ané kasimpen di phonebook tiangé. Lantas adungang tiang ajak nomer ané édénganga ka Gus Tu busan. Mara saihang tiang melénan nomerné. Suud Gus Tu nyatet nomer ané di télpun tiangé, tiang negarang nyambungang mirib nu ragané inget tekén tiang. Pang telu pang pat tiang mecik nomeré totonan, setata patuh. Tuah munyi tuuut… tuuut… tuuut dogén madingehan.
Sambilanga nyiup rokonné, Gus Tu ngerosang téh botolé sada adéng.
“Mangkin dija montoré nika?” tiang nakonang.
“Di Tabanan, Gadéanga aji dua juta. Pang nyidaang ngulihang montor totonan, mangkin montor tiang drika anggén pasilur sadéréng mrasidayang nebus,” kéto Gus Tu buin ngraos.
“Inguh tiang, Dé. Montor tiangé nika kari nyicil. Mangkin montor métik niki boya ja gelah tiangé. Montor Bli Ngurahé,” Gus Tu nglanturang sambilanga nakonang suba jam kuda.
Sahasa tingalin tiang jam di limané tur masaut, “Sampun jam tengah roras.”
Ampurang dumun Dé, ba peteng. Tiang mapamit dumun. Suksma,” kéto Gus Tu laut majujuk.
“Nggih Gus Tu, suksma sampun malancaran mriki,” saut tiang sambilang milu bangun tur ngatehang ragané neked di aepan umah kosé.
Buin maninné sawatara jam roras tengai guminé sedeng panes sajan. Tamuné ané di tengah mobilé ané misi AC dogén ngilih-ngilihang awakné baan buku krana kebus bas kaliwat, apabuin anaké ané negakin sepéda montor. Neked di pempatan dangin bandarané lampu lalu lintasé ngendih barak mawinan mobilé marérén. Sedeng iteha tiang nerangang patung I Gusti Ngurah Rai ané ada dangin jalan, sagét mamunyi buin hapén tiangé. Tit… tulitut… tit….
“Ampurang tiang Dé, dibi sandé tiang mrika pacang nyelang jinah, kéwanten tiang ten juari, wénten kurenan Déné. Tiang perlu empat ratus ribu kémanten. Wénten?” kéto munyin SMS-é.


Tidak ada komentar: